Qozoq grammatikasi

Qozoq grammatikasi: qozoq tili sirlarini ochish

Qozoq tilini o‘rganish haqida gap ketganda, uning sirlarini ochish uchun qozoq tili grammatikasi asoslarini tushunish zarur. Avvaliga qo’rqinchli tuyulishi mumkin bo’lsa-da, grammatika tizimi tilni jozibali qiladigan o’ziga xos xususiyatlarga ega. Ushbu maqola qozoq tili grammatikasining asosiy jihatlarini yoritishga, tilning boy tuzilishi bilan suhbat va norasmiy tanishtirishga intiladi.

1. Ismlar – holatlar va declensiyalardagi uyg’unlik

Qozoq tili grammatikasida birinchi navbatda e’tiborga olinadigan narsalardan biri bu otning tuzilishidir. Tilda unlilar uyg’unligi tizimi qo’llaniladi, bunda unlilar old yoki orqa bo’lib, uyg’un birikmalarga afzallik beriladi. Bu sistema otning koʻplik sonlari bilan bogʻlanadi, ular bosh otning garmonik guruhiga mos keladigan turli qoʻshimchalar orqali hosil boʻladi.

Qozoqcha otlar yetti holatga bo‘ysunadi: nominativ, nasl, dativ, orttirma, o‘rinli, o‘rinli va instrumental. Dastlab qo’rqinchli bo’lsa-da, bu holatlarni o’zlashtirish aniq jumla tuzilmalarini shakllantirishda juda muhimdir. Cases so’zlar orasidagi munosabatlarni aniqlaydi, bu esa ma’noni yo’qotmasdan so’z tartibida moslashuvchanlikni ta’minlaydi.

2. Sifatlar – kelishish va taqqoslash

Qozoqcha sifatlar otlarni tasvirlash va ular haqida koʻproq maʼlumot berish uchun ishlatiladi. Ular o’zlari o’zgartirgan ot bilan hol va son jihatidan rozi bo’lishlari kerak. Bundan tashqari, sifatlar turli darajadagi urg’uni bildirish uchun mos keladigan qo’shimchalarni qo’shish orqali erishilgan qiyosiy va ustun darajalar yordamida taqqoslanishi mumkin.

Masalan, qozoq tilidagi “chiroyli” so‘zi “singshi”dir. Go’zal bog’ni (baqni) tasvirlashda «singshi bax» iborasi bo’ladi. “Go’zalroq” deyish uchun “singshiroq”, “eng go’zal” esa “singshy” so’zidan foydalaniladi. “Eng go‘zal bog‘” deyish uchun “singshi bax” deysiz.

3. Fe’llar – zamon, kayfiyat va jihat

Qozoq tilidagi fe’llar zamon, mayl va jihatni ifodalaydi. Til uchta asosiy zamonni o’z ichiga oladi: o’tmish, hozirgi va kelajak. Har bir zamon predmet olmoshi, mayl (masalan, buyruq yoki shart) va jihat (harakatning mukammalligi, tugallangan ish-harakatni aks ettiruvchi yoki nomukammalligi, davom etayotgan yoki odatiy harakatni bildiruvchi)ga asoslangan alohida shakllariga ega.

4. Olmoshlar – shaxs va ko‘rgazmali

Qozoq tili grammatikasida olmoshlarga shaxs, ega, ko‘rsatish, so‘roq, nisbatlovchi turlari kiradi. Ular o’zlari murojaat qilgan yoki almashtirgan ot bilan vaziyat va raqamga rozi bo’lishlari kerak. Masalan, ko‘rsatish olmoshlari so‘zlovchigacha bo‘lgan masofaga qarab uch xil: proksimal (bul), medial (osy) va distal (anau) shaklida bo‘ladi.

5. Qozoq grammatikasining o‘ziga xosligini qamrab olish

Qozoq tili bo‘yicha sayohatga chiqayotib, esda tutingki, gap birdaniga barcha nuanslarni o‘zlashtirish haqida emas. Qozoq tilini ajratib turuvchi va uni tushunish uchun vaqt talab qiladigan noyob grammatika tizimini kashf qilishdan zavqlanasiz.

Qozoq tili grammatikasining o‘ziga xos xususiyatlarini qadrlash va o‘rganish orqali siz tilning go‘zalligini chinakamiga ochib, u o‘zida mujassam etgan boy madaniy merosdan kengroq foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishingiz mumkin. Setti o’quv – Baxtli o’rganish!