De Māori-taal, ook bekend als Te Reo Māori, is de taal van de inheemse bevolking van Nieuw-Zeeland. Hoewel Engels de dominante taal is, wordt Te Reo Māori steeds meer geïntegreerd in verschillende aspecten van het dagelijks leven, waaronder de lokale overheid. Dit artikel onderzoekt enkele belangrijke Māori-termen die worden gebruikt in de context van de lokale overheid in Nieuw-Zeeland. Deze termen zijn niet alleen nuttig om te begrijpen hoe de overheid werkt, maar ook om een dieper begrip te krijgen van de cultuur en waarden van de Māori.

Whānau

Whānau verwijst naar familie of uitgebreide familie. In de context van de lokale overheid kan dit betrekking hebben op gemeenschappen of groepen die samenwerken aan gemeenschappelijke doelen.

Kei te mahi tahi te whānau ki te whakapai ake i tō tātou hapori.

Hapū

Hapū is een subgroep van een iwi (stam) en kan worden gezien als een clan of subtribe. In de lokale overheid kan een hapū betrokken zijn bij besluitvorming die specifiek betrekking heeft op hun land en middelen.

Kei te hiahia te hapū ki te whai wāhi ki ngā whakataunga a te kaunihera.

Iwi

Iwi betekent stam of natie. Dit zijn grotere groepen die vaak verschillende hapū omvatten. Iwi spelen een belangrijke rol in de onderhandelingen met de overheid over landrechten en andere kwesties.

Kei te kōrero te iwi ki te kāwanatanga mō ngā take whenua.

Kaitiakitanga

Kaitiakitanga betekent rentmeesterschap of beheer, vooral met betrekking tot het milieu. Lokale overheden werken vaak samen met Māori-gemeenschappen om kaitiakitanga-principes toe te passen bij milieubeheer.

Kei te whakamahi te kaunihera i ngā tikanga kaitiakitanga ki te tiaki i te taiao.

Mana

Mana betekent gezag, prestige of macht. In de lokale overheid kan mana verwijzen naar de autoriteit die een persoon of groep heeft binnen de gemeenschap.

Kei a ia te mana ki te whakatau i ngā take a te hapori.

Manaakitanga

Manaakitanga betekent gastvrijheid, zorgzaamheid en respect. Dit concept is belangrijk in de manier waarop lokale overheden omgaan met de gemeenschap en bezoekers.

Kei te whakaatu te kaunihera i te manaakitanga ki ngā manuhiri.

Marae

Marae is een traditioneel Māori ontmoetingshuis en de bijbehorende grond. Het is een centrale plek voor gemeenschapsbijeenkomsten en ceremonies. Lokale overheden kunnen marae ondersteunen door middel van financiering en beleid.

Kei te tautoko te kaunihera i te marae mō ngā huihuinga a te hapori.

Rangatiratanga

Rangatiratanga betekent soevereiniteit of leiderschap. Dit concept wordt vaak besproken in de context van zelfbestuur en autonomie van de Māori.

Kei te whai te iwi i te rangatiratanga ki te whakahaere i ā rātou ake whenua.

Te Tiriti o Waitangi

Te Tiriti o Waitangi is het Verdrag van Waitangi, het belangrijkste document dat de relatie tussen de Māori en de Britse Kroon regelt. Lokale overheden moeten dit verdrag respecteren en naleven in hun beleid en praktijken.

Kei te whai te kaunihera i ngā mātāpono o Te Tiriti o Waitangi.

Wānanga

Wānanga betekent een plaats van hoger leren, vaak specifiek voor Māori. Lokale overheden kunnen samenwerken met wānanga voor educatieve programma’s en culturele initiatieven.

Kei te mahi tahi te kaunihera me te wānanga ki te whakarite kaupapa mātauranga.

Whakawhanaungatanga

Whakawhanaungatanga betekent het opbouwen van relaties en het creëren van een gevoel van gemeenschap. Dit is een belangrijk concept in de manier waarop lokale overheden samenwerken met de Māori-gemeenschappen.

Kei te aro te kaunihera ki te whakawhanaungatanga ki ngā hapori Māori.

Tangata Whenua

Tangata Whenua betekent mensen van het land, oftewel de inheemse bevolking. Dit verwijst specifiek naar de Māori als de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland.

Kei te whai te kaunihera i te whakaaro o te tangata whenua i roto i ngā whakataunga.

Whenua

Whenua betekent land of grond. Het begrip whenua is essentieel in discussies over landrechten en milieubeheer binnen de lokale overheid.

Kei te tiaki te hapū i te whenua hei painga mō ngā uri whakatipu.

Hui

Hui betekent bijeenkomst of vergadering. Lokale overheden houden vaak hui met Māori-gemeenschappen om belangrijke kwesties te bespreken en feedback te ontvangen.

Kei te whakarite te kaunihera i tētahi hui ki te kōrero mō ngā kaupapa here hou.

Kaumātua

Kaumātua betekent oudere of gerespecteerde leider binnen de gemeenschap. Kaumātua spelen vaak een belangrijke rol in de besluitvorming en het behoud van culturele kennis.

Kei te aroha te hapū ki ā rātou kaumātua mō ā rātou mātauranga.

Koha

Koha betekent gift of donatie, vaak gegeven als teken van respect of waardering. Lokale overheden kunnen koha geven aan marae of andere gemeenschapsinitiatieven.

Kei te tuku te kaunihera i te koha ki te marae mō ngā mahi ā iwi.

Rāhui

Rāhui betekent beperking of verbod, vaak geplaatst op een gebied om het te beschermen. Dit kan door lokale overheden worden toegepast in samenwerking met Māori-gemeenschappen om natuurlijke hulpbronnen te behouden.

Kei te whakatakoto te kaunihera i tētahi rāhui ki te awa hei tiaki i te taiao.

Mātauranga

Mātauranga betekent kennis of wijsheid. Dit kan traditionele Māori-kennis omvatten die van generatie op generatie is doorgegeven.

Kei te ako te kaunihera i ngā tikanga mātauranga a te iwi mō te tiaki taiao.

Wairua

Wairua betekent geest of ziel. Het begrip wairua is belangrijk in de manier waarop de Māori de wereld en hun plaats daarin begrijpen.

Kei te whakapono te iwi ki te hiranga o te wairua i roto i ngā tikanga katoa.

Whakapapa

Whakapapa betekent genealogie of afstamming. Dit concept is cruciaal voor het begrip van identiteit en relaties binnen de Māori-gemeenschap.

Kei te whai te iwi i te whakapapa hei tūāpapa mō ā rātou tikanga.

Aroha

Aroha betekent liefde, empathie of mededogen. Dit concept is belangrijk in de manier waarop de Māori met elkaar en met de bredere gemeenschap omgaan.

Kei te whakaatu te kaunihera i te aroha ki ngā whānau o te hapori.

Tikanga

Tikanga betekent gewoonten of gebruiken. Dit zijn de traditionele normen en waarden die het gedrag van de Māori-gemeenschap sturen.

Kei te whai te kaunihera i ngā tikanga Māori i roto i ngā mahi katoa.

Karakia

Karakia betekent gebed of zegening. Karakia worden vaak gebruikt om bijeenkomsten te beginnen en te eindigen, en om belangrijke gebeurtenissen te markeren.

Kei te tīmata te hui me tētahi karakia hei whakapai i te kaupapa.

Te Reo Māori

Te Reo Māori betekent de Māori-taal. Het behoud en de promotie van Te Reo Māori is een belangrijk doel voor zowel de Māori-gemeenschap als de lokale overheid.

Kei te whakatū te kaunihera i ngā kaupapa hei ako i te Reo Māori.

Whakamana

Whakamana betekent bekrachtigen of autoriseren. Dit kan betrekking hebben op het geven van macht of rechten aan een persoon of groep.

Kei te whakamana te kaunihera i te hapū ki te whakahaere i ngā kaupapa here ā-rohe.

Taonga

Taonga betekent schat of waardevol bezit. Dit kan zowel materiële als immateriële zaken omvatten die van groot belang zijn voor de Māori.

Kei te tiaki te iwi i ā rātou taonga tuku iho.

Whakaaro

Whakaaro betekent idee of mening. Lokale overheden vragen vaak om de whakaaro van de gemeenschap bij het ontwikkelen van nieuw beleid.

Kei te rapu te kaunihera i ngā whakaaro o te hapori mō te kaupapa hou.

Door deze termen te begrijpen en te gebruiken, kunnen we niet alleen beter communiceren met de Māori-gemeenschap, maar ook een dieper respect en begrip ontwikkelen voor hun cultuur en waarden. Het integreren van Te Reo Māori in de lokale overheid is een stap in de richting van een inclusievere en respectvollere samenleving.