De Maori-taal, of te reo Maori, is rijk aan woorden en uitdrukkingen die verband houden met de zee en het zeeleven. Dit is niet verrassend, aangezien de Maori een diepgaande verbinding hebben met de oceaan, die een centrale rol speelt in hun cultuur, mythen en dagelijks leven. In dit artikel zullen we enkele belangrijke woorden en termen verkennen die te maken hebben met de zee en het zeeleven in het Maori. Door deze woorden te leren, kunnen we niet alleen onze woordenschat uitbreiden, maar ook een dieper begrip krijgen van de Maori-cultuur en hun relatie met de zee.

Kust en Zee

Moana – Oceaan. Dit woord verwijst naar de uitgestrekte zeeën en oceanen.
Kei te moana ngā ika e kaukau ana.

Ngaru – Golf. Golven zijn een belangrijk onderdeel van de zee-ervaring, vooral voor de Maori.
Ko ngā ngaru kei te pakaru i te takutai.

Takutai – Kustlijn. Dit woord beschrijft de strook land die grenst aan de zee.
E hikoi ana au i te takutai i te ata.

Rangitoto – Eiland. Eilanden zijn prominente geografische kenmerken in de Maori-wereld.
Kei runga au i te rangitoto e noho ana.

Kaimoana – Zeevruchten. Dit omvat alle eetbare zeewezens die door de Maori worden verzameld.
He reka ngā kaimoana o Aotearoa.

Zeeleven

Ika – Vis. Vissen zijn een belangrijk voedselbron voor de Maori.
Kei te hī ika te whānau i te ata.

Paikea – Walvis. Walvissen hebben een speciale plaats in de Maori-mythologie en cultuur.
I kite mātou i te paikea e kau ana i te moana.

Pāua – Abalone. Een soort schelpdier dat gewaardeerd wordt om zijn vlees en mooie schelp.
E kohikohi ana mātou i te pāua i te wā e tai timu ana.

Toheroa – Een grote eetbare mossel die in Nieuw-Zeeland voorkomt.
Ko ngā toheroa e tino rangatira ana i ngā kai Māori.

Tipa – Oester. Een ander belangrijk schelpdier in de Maori-keuken.
He tipa reka tōku i kai i te pō rā.

Mythologie en Rituelen

Tangaroa – De god van de zee. Tangaroa is een belangrijke god in de Maori-mythologie.
E karakia ana mātou ki a Tangaroa mō te haumarutanga i te moana.

Hinemoana – De godin van de oceaan. Zij is de vrouwelijke tegenhanger van Tangaroa.
Ko Hinemoana te kaitiaki o ngā wai moana katoa.

Kaitiakitanga – Rentmeesterschap. Dit concept benadrukt de verantwoordelijkheid om voor de zee en haar bewoners te zorgen.
E ako ana te rangatahi i te kaitiakitanga o te moana.

Waka – Kano of boot. Traditioneel gebruikt door de Maori voor reizen en vissen.
Kei te hanga waka te hapū mō te haere ki te moana.

Whakairo – Houtsnijwerk. Vaak te vinden op kano’s en andere maritieme objecten.
He ātaahua ngā whakairo kei runga i tēnei waka.

Planten en Dieren

Rimu – Een soort zeewier dat vaak wordt gevonden langs de kusten van Nieuw-Zeeland.
Kei te rimu ngā ika e noho ana.

Karengo – Eetbaar zeewier dat wordt gebruikt in de Maori-keuken.
He pai ki ahau te karengo i te hākari.

Paraoa – Reuzenhaai. Een grote haaiensoort die in de wateren rondom Nieuw-Zeeland voorkomt.
I kite au i te paraoa e kaukau ana i te moana.

Hōiho – Geeloogpinguïn. Een inheemse pinguïnsoort van Nieuw-Zeeland.
He hōiho ngā manu e noho ana i te tātahi.

Hapuku – Grootoog- of wreckvis. Een grote vis die vaak wordt gevangen door de Maori.
He hapuku nui tā mātou i mau i tēnei rā.

Activiteiten en Gereedschappen

Hī ika – Vissen. Een activiteit die zowel voor voeding als voor recreatie wordt beoefend.
Kei te hī ika te whānau i te ata.

Whakairo waka – Kano houtsnijwerk. De kunst van het versieren van kano’s met snijwerk.
Kei te ako ahau i te whakairo waka i tōku pāpā.

Ruku – Duiken. Een vaardigheid die vaak wordt gebruikt om zeevruchten te verzamelen.
E ruku ana mātou ki te tiki pāua i te moana.

Kōpapa – Een klein vaartuig of vlot. Gebruikt voor korte reizen of vissen.
Kei te hoe mātou i te kōpapa ki te moutere.

Hī tuna – Paling vissen. Een traditionele methode om paling te vangen.
Kei te hī tuna te matua i te awa.

Milieu en Behoud

Mauri – Levenskracht of essentie. Dit begrip is van toepassing op alle levende wezens en natuurlijke elementen.
Ko te mauri o te moana kei roto i ngā ngaru me ngā ika.

Rāhui – Een tijdelijke verbod om een gebied te beschermen. Vaak gebruikt om overbevissing te voorkomen.
Kua whakatū rāhui mātou ki tēnei wāhi kia ora ai ngā kaimoana.

Whenua – Land of grond. Hoewel het direct naar land verwijst, is het begrip nauw verbonden met de zee.
Ko te whenua me te moana he wāhi tapu ki te iwi.

Whakapapa – Stamboom of genealogie. Dit begrip benadrukt de verbondenheid van de Maori met hun voorouders en de natuur.
Ko tōku whakapapa e hono ana ki ngā moana o te ao.

Mana – Spirituele kracht of autoriteit. Dit kan betrekking hebben op mensen, dieren en zelfs plaatsen zoals de zee.
He nui te mana o te moana i roto i te ao Māori.

Door deze woorden en hun betekenissen te leren, kunnen we een beter begrip krijgen van hoe de Maori met de zee en haar bewoners omgaan. De zee is niet alleen een bron van voedsel voor de Maori, maar ook een spiritueel en cultureel belangrijk onderdeel van hun leven. Het kennen van deze termen kan onze waardering voor de Maori-taal en -cultuur verdiepen en ons helpen om een meer holistische kijk op de wereld te ontwikkelen.