Rêzimana Erebî

ئاڵۆزییەکانی ڕێزمانی عەرەبی: گەشتێک بەناو ڕەگ و ڕیشە و جوانیدا

ئایا بیرتە کاتێک بۆ یەکەم جار دەستت کرد بە فێربوونی ڕێزمانی ئینگلیزی؟ یاسا و هەڵاواردنەکان و زاراوەکان لەوانەیە هەندێک جار هەست بە بێزاری بکەن. ئەگەر بیر لە فێربوونی زمانی عەرەبی دەکەیتەوە، دڵنیابە کە سیستەمێکی ڕێزمانی تایبەت و ئاڵۆزی هەیە. کەواتە، با گەشتێکی کورت بەڵام ڕووناککەرەوە بکەین بەناو ڕەگ و جوانی ڕێزمانی عەرەبی.

بۆ دەستپێکردن، با هەندێک جیاوازی سەرەکی لەنێوان ڕێزمانی عەرەبی و ئینگلیزی دابمەزرێنین. لە عەرەبیدا وشەکان دابەش دەکرێن بۆ سێ جۆر: ناو، فرمان و تەنۆلکە. بە پێچەوانەی ئینگلیزی، وشەی عەرەبی پەیڕەوی سیستەمێکی ڕەگی دەکات، واتە دەتوانیت بە دیاریکردنی ڕەگەکەی مانای سەرەکی وشەکە بدۆزیتەوە. ئەم سیستەمە ڕەگانە ئاستێکی ناوازە لە قووڵایی و دەوڵەمەندی بە عەرەبی دەبەخشێت. شتێکی سەرسوڕهێنەر دەربارەی ڕێزمانی عەرەبی پشتبەستنی بە شێوازەکانە، کە زۆرجار ڕێگە بە قسەکەران دەدات وشەی نوێ دروست بکەن بە پەیڕەوکردنی پێکهاتەی دیاریکراو.

لایەنێکی گرنگی تری ڕێزمانی عەرەبی ئەوەیە کە زمانێکی ڕەگەزییە، واتە ناوەکان و ئاوەڵناوەکان شێوەی تایبەت بە ڕەگەزیان هەیە. ئایا دەزانیت کە عەرەبی جگە لە شێوەی تاک و کۆ شێوەی دووانی هەیە؟ ئەوە ڕاسته! شێوەی دووانی عەرەبی بەکاردێت بۆ ئاماژەکردن بە جووتەکان، وەک چاو، دەست، یان دایک و باوک. چینێکی زیاتر لە تایبەتمەندی زیاد دەکات کە زمانی ئینگلیزی کەموکورتی هەیە.

ئێستا با باسی ئاوەڵدانی فرمان بکەین لە عەرەبیدا، کە خۆی جیهانێکی نوێیە. فرمانە عەرەبییەکان لەسەر بنەمای سیستەمێکی ڕەگ دامەزراون، کە بەزۆری لە سێ بێدەنگی سەرەکی پێکهاتوون. ڕەگ مانای بنەڕەتی فرمانەکە دیاری دەکات، و بە زیادکردنی شێوازی بزوێن، شێوەی جیاوازی فرمان دروست دەکەیت کە مانا و زەمەنی جیاواز دەردەبڕێت. بۆ نموونە، گۆڕینی بزوێنەکان لە ڕەگدا لەوانەیە زەمەنەکە لە ڕابردووەوە بۆ ئێستا بگۆڕێت، یان فرمانێکی چالاک بگۆڕێت بۆ فرمانێکی ناچالاک. زۆر سەرنجڕاکێشە، وایە؟

لایەنێکی سەرنجڕاکێشی تری ڕێزمانی عەرەبی کە پێویستە باسی بکەین پێناسەیە. لە ئینگلیزیدا، ئێمە وشەی “the” بەکاردەهێنین بۆ ئاماژەکردن بەوەی کە ناوە دیاریکراوە. لە زمانی عەرەبیدا ئەم چەمکە لە ڕێگەی تەنۆلکەیەکی بچووکەوە دەچەسپێنرێت کە دەچێتە سەرەتای وشەیەکەوە. کاتێک ناوێک پێش “Al-” دێت، بەبێ هیچ مەرجێکی زیادە یەکلاکەرەوە دەبێت. کەواتە، لە جیاتی ئەوەی بە عەرەبی بڵێی “خانووەکە گەورەیە”، تۆ دەڵێیت “ئەلبەیتو” کە “ئەلبەیتو” بە مانای “ماڵ” دێت.

عەرەبی گفتوگۆ چالاکتر و نەرمتر لە عەرەبی فەرمی، وەک هەر زمانێک. لەگەڵ ئەوەشدا، شارەزایی لە بنەما سەرەکییەکانی ڕێزمانی عەرەبی هێشتا گرنگە بۆ تێگەیشتن و نرخاندنی ڕاستەقینەی زمان. کاتێک لە شێوازەکانی ڕەگ، شێوەی ڕەگەز و ئاوەدانی فرمانەکان تێدەگەیت، ناسینەوەی وشەی نوێ و فێربوونی زۆر ئاسانتر دەبێت.

فێربوونی ڕێزمانی عەرەبی لەوانەیە لە سەرەتادا ترسناک بێت، بەڵام بە بەردەوامی و دڵسۆزی، دەتوانیت جوانی ئەم زمانە ئاڵۆزە بزانیت. ڕێک وەک چارەسەرکردنی مەتەڵێکی ئاڵۆز یان لێکدانەوەی کۆدێکی کۆدکراو، پاداشتەکە لە ڕازیبووندایە بە کردنەوەی نهێنیەکانی زمانی عەرەبی و نقووم بوون لە کەلتوور و مێژوو و ئەدەبی دەوڵەمەندەکەی. کەواتە، چاوەڕێی چی دەکەیت؟ نوقمی جیهانی دڵڕفێن ڕێزمانی عەرەبی بکە و جەوهەری ڕاستەقینەی بۆ خۆت بدۆزەوە.