Kia ora koutou! Kei te ako tātou i ngā rerenga kōrero e pā ana ki ngā kupu e rua o te reo Māori, arā, ko kia me nō. He maha ngā wā ka raru ngā ākonga ki te āhua o te whakamahi tika i ēnei kupu e rua. I tēnei tuhinga roa, ka wetewetehia ngā whakamahinga o kia me nō, ā, ka whakarato hoki i ngā tauira hei āwhina i a koutou ki te mārama pai ake.

Kia

Kia he kupu e whakamahia ana hei tohu i tētahi hiahia, whāinga, rānei. Ko te tikanga o te kia he “to” i te reo Pākehā, ā, ka whakamahia i mua i tētahi tūmahi, tūāhua rānei.

Kia kaha koe ki te mahi.

Kia + Tūmahi (Verb)

Mēnā kei te hiahia koe ki te whakaatu i tētahi hiahia, ka taea te whakamahi i te kia i mua i te tūmahi.

Tūmahi – Verb
Ko te tūmahi he kupu e whakaatu ana i tētahi mahi, he tūāhua rānei.

Me ako koe i ngā tūmahi o te reo Māori.

Kia tūpato koe i te huarahi.

Kia + Tūāhua (Adjective)

Ka taea hoki te whakamahi i te kia i mua i te tūāhua hei whakaatu i te hiahia kia riro i tētahi tangata tētahi āhua.

Tūāhua – Adjective
Ko te tūāhua he kupu e whakaatu ana i te āhua o tētahi mea, tangata rānei.

Kia pai te rā.

Kia māia koe i ngā wā katoa.

Nō

Nō he kupu e whakamahia ana hei tohu i te wāhi, te wā rānei. Kei roto i tēnei kupu te ariā o te “from” rānei “since” i te reo Pākehā.

Nō hea koe?

Nō + Wāhi (Place)

Ka whakamahia te nō hei whakaatu i te wāhi i ahu mai ai tētahi tangata, mea rānei.

Wāhi – Place
Ko te wāhi he kupu e whakaatu ana i tētahi takiwā, tētahi tauwāhi rānei.

Nō Rotorua ia.

Nō Aotearoa ahau.

Nō + Wā (Time)

Ka taea hoki te whakamahi i te nō hei whakaatu i te wā i tīmata ai tētahi mahi, āhuatanga rānei.

Wā – Time
Ko te wā he kupu e whakaatu ana i te takanga o te wā, te wā rānei i pā ai tētahi mea.

Nō te ata i haere ai mātou.

Nō te rātapu te hui.

Ngā Rerekētanga i waenga i a Kia me Nō

Ko tētahi o ngā raru matua mō ngā ākonga reo Māori ko te mārama ki ngā rerekētanga i waenga i te kia me te nō. Ko te kia he kupu e tohu ana i tētahi hiahia, whāinga rānei, ā, ko te nō he kupu e tohu ana i te wāhi, te wā rānei. Kei raro nei ētahi tauira hei āwhina i te mārama ki ngā whakamahinga o ēnei kupu e rua.

Kia tere koe ki te hoki mai.
Nō te pāparakāuta ia i hoki mai ai.

Ngā Tauira Anō

Hei māmā ake te mārama ki ngā whakamahinga o ēnei kupu, anei ētahi tauira anō:

Kia tau te rangimārie.
Nō te pō te marino.

Kia pai te noho.
Nō ngā rā o mua te tikanga nei.

Kia tika te mahi.
Nō ngā tau kua pahure ake te kāwanatanga nei.

Te Whakamahi i ngā Kupu e Rua

I ētahi wā, ka taea te whakamahi i ngā kupu e rua i roto i te rerenga kōrero kotahi hei whakaatu i tētahi whāinga me te wāhi, te wā rānei i ahu mai ai taua whāinga.

Kia ako koe nō hea koe.

Kia mōhio koe nō wai ngā taonga nei.

Ngā Tohu Whakamutunga

Ko te ako i te reo Māori he haerenga whai tikanga, ā, ko te mārama ki ngā kupu pērā i te kia me te nō he wāhanga nui o taua haerenga. Mā te whakamahi i ngā kupu nei i roto i ngā rerenga kōrero ka mārama pai ake koutou ki ngā ariā reo Māori. Kia kaha te ako, kia māia te kōrero! Nō reira, kia kaha, kia māia, kia manawanui!