ڕێزمانی ماڵتی

گەڕان بەناو ئاڵۆزییەکانی ڕێزمانی ماڵتا

ماڵتی، زمانێکی سامی کە ڕەگی دەریای ناوەڕاستی قووڵ و گرنگی کەلتووری زیندووی هەیە، ئەزموونێکی زمانەوانی سەرنجڕاکێش پێشکەش دەکات بۆ ئەو کەسانەی کە بە پەرۆشن بۆ دۆزینەوەی سیستەمی ڕێزمانی بێهاوتا. کاتێک دەچیتە ناو جیهانی ماڵتا، نەک تەنها ئەرکەکانی زمانەوانیت دەوڵەمەند دەکەیت بەڵکو گەشتێکی کەلتووری سەرنجڕاکێشیش لە ئامێز دەگریت. هەرچەندە ڕێزمانی ماڵتی لەوانەیە لە سەرەتادا ئاڵۆز دەربکەوێت، بەڵام دابەشکردنی بۆ پێکهاتە سەرەکییەکان فێربوونی زمانەکە ئاسانتر دەکات. لەم وتارەدا جیهانی سەرنجڕاکێشی ڕێزمانی ماڵتی دەدۆزینەوە و ئامۆژگاری پێشکەش دەکەین سەبارەت بە چۆنیەتی زاڵبوون بەسەر ئاڵۆزییەکانی.

1. ئەلفوبێی ماڵتی و دەنگناسی

ئەلفوبێی ماڵتی لە 30 پیت پێکهاتووە، کە زۆربەیان تایبەتن بە زمانەکە، وەک “għ”، “ħ”، “q”، “ċ”، “ġ”، “ż” و “x”. بۆ فێربوونی ڕێزمانی ماڵتی، زۆر گرنگە ئاشنا بیت بەم سیستەمی نووسینە جیاوازە لە ڕێگەی ڕاهێنانی خوێندنەوە و نووسین بە ماڵتی.

2. تێکەڵاوبوون: تایبەتمەندییەکی سەیری ماڵتی

یەکێک لە لایەنە جیاوازەکانی ڕێزمانی ماڵتی تێکەڵکردنی وتاری دیاریکراو و گۆڕانکارییە دەنگییە پەیوەندیدارەکان. وتاری “il-” یان “l-” زۆرجار لەگەڵ بێدەنگی سەرەتایی هەندێک ناوە تێکەڵ دەبێت و دەنگێکی جووت بەرهەم دەهێنێت، وەک il + raġel = ir-raġel و il + siegħa = is-siegħa. پێشگرەکان و وتارەکانیش کورتبوونەوە پێکدەهێنن، وەک ta’ + il = tal. تێگەیشتن لە کاتی و چۆنیەتی تێکەڵبوون و گرژبوونەکان زۆر گرنگە بۆ پەیوەندی دروستی لە ماڵتی.

3. ناو و جێناوەکان: جێندەر و حاڵەتەکان

ناوە ماڵتییەکان ڕەگەزی ڕێزمانیان هەیە (نێر یان مێ) و چەندین ستراتیجی پێکهێنانی کۆ بەکاردەهێنن، لەوانە پاشگری وەک -i و -ijiet و هەروەها کۆی شکاو کە بەهۆی گۆڕانی بزوێنە ناوخۆییەکانەوە پێک هاتوون. جێناوەکان لە ماڵتی بریتین لە کەسی (jien, inti, hu, hi, aħna, intom, huma)، شێوەکانی خاوەندارێتی کە زۆرجار بە پاشگری ta’ یان جێناوە دروست دەکرێن، شێوە پەرچەکردارییەکان و دووپاتکردنەوەکان، نمایشەکان (dan, din, dawn, dak, dik, dawk) و پرسیارەکان (min, x’, fejn, meta). ئاشنابوون بەم جێناوانە و شێوەکانیان بە شێوەیەکی بەرچاو تێگەیشتنت لە ڕێزمانی ماڵتی بەهێز دەکات.

4. فرمانەکان: پێکهاتە و ئاوەڵدان

فرمانەکانی ماڵتی لەسەر ڕەگ و شێواز بنیات دەنرێن و بۆ کەس، ژمارە و هەندێک جار جێندەر تێکەڵ دەبن. قەدی ناوکی ڕابردوو و ناڕابردوو نیشان دەکات، داهاتوو زۆرجار بە تەنۆلکەی se نیشان دەدرێت. توخمە زیادەکان بریتین لە مەرج لەگەڵ کیکو و فۆرمی پێویست. جێناوی تەن دەتوانرێت بە فرمانەکانەوە ببەسترێت، وەک لە راجتێک (من تۆم بینی). فێربوونی شێوازەکانی ئاوەدانی فرمان، تەنۆلکەکان، و نکۆڵی کردن لەگەڵ ma… x توانای پەیوەندیکردنت بە شێوەیەکی کاریگەر بە ماڵتی باشتر دەکات.

5. ئاوەڵناوەکان: ڕێکەوتن و شوێن

لە ڕێزمانی ماڵتیدا، ئاوەڵناوەکان بە شێوەیەکی ئاسایی دوای ئەو ناوە دەکەون کە دەستکاری دەکەن و لە ڕەگەز و ژمارەدا لەگەڵ ناوەکە هاوڕان. زۆرێک لە ئاوەڵناوەکان جیاوازی مێینە و کۆ پێکدەهێنن، و بەراوردکردن و بەرزکردنەوەکان بە گشتی بە aktar یان iżjed دەردەبڕدرێن، لەگەڵ چەند شێوەیەکی ناڕێک وەک aħjar و agħar، کە گرنگن بۆ فێربوونی پەیوەندی سروشتیانە.

نموونەکان:

– imħabba kbira (خۆشەویستی گەورە)

– Tfal Żgħar (منداڵی بچووک)

6. تێکەڵبوون بە زمان

کاریگەرترین ڕێگا بۆ تێگەیشتن و ناوخۆیی کردنی ڕێزمانی ماڵتی ئەوەیە کە بەردەوام تێکەڵ بە زمانەکە ببیت. بە خوێندنەوەی ئەدەبیاتی ماڵتی، سەیرکردنی فیلم یان زنجیرەی تەلەفزیۆنی ماڵتی، و پەیوەندی چالاکانە لەگەڵ قسەکەرانی ڕەسەن، تێگەیشتنت لە ڕێزمان بەهێز دەکەیت و لە هەمان کاتدا وشەگەلەکەت فراوان دەکەیت.

کۆتایی

هەرچەندە ڕێزمانی ماڵتی لەوانەیە ئاڵۆز دەربکەوێت، بەڵام دەتوانیت بەم زمانە جوانە شارەزا بیت بە تەرخانکردن، ڕاهێنان و پەرۆشی. بە تەرکیز کردن لەسەر یاسا بنچینەییەکان و تێکەڵبوون لەگەڵ زمان لە بوارە جیاوازەکاندا، بەخێرایی توانای ڕێزمانی ماڵتی بەهێز دەکەیت. Xorti tajba (بەختێکی باش) لەگەڵ گەشتی زمانی ماڵتی، و چێژ لە ئاشکراکردنی جیهانی نادیار و سەرنجڕاکێشی ڕێزمانی ماڵتی وەربگرە!