विज्ञानाचे महत्वाचे शब्द

विज्ञान (Science): ज्ञानाच्या शाखा ज्यात नैसर्गिक घटनांचा अभ्यास केला जातो.
विज्ञानाचे संशोधन मानवजातीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

प्रयोग (Experiment): वैज्ञानिक तत्त्वांची चाचणी करण्यासाठी केलेली कृती.
प्रयोगशाळेत नवीन औषधावर प्रयोग केला जात आहे.

शास्त्रज्ञ (Scientist): विज्ञानाच्या क्षेत्रात काम करणारा तज्ञ व्यक्ती.
शास्त्रज्ञांनी नवीन ग्रहाचा शोध लावला आहे.

रसायनशास्त्र (Chemistry): पदार्थांची संरचना, गुणधर्म आणि प्रतिक्रिया यांचा अभ्यास.
रसायनशास्त्राच्या प्रयोगशाळेत विविध रसायनांची चाचणी केली जाते.

भौतिकशास्त्र (Physics): पदार्थ आणि ऊर्जा यांचे गुणधर्म आणि त्यांच्या परस्परक्रिया यांचा अभ्यास.
भौतिकशास्त्राच्या तत्त्वांमुळे आपल्याला विश्वाची चांगली समज मिळते.

प्रकृती आणि पर्यावरण

पर्यावरण (Environment): आपल्याभोवती असलेल्या नैसर्गिक घटकांचा समूह.
पर्यावरणाचे संरक्षण करणे आपल्या सर्वांचे कर्तव्य आहे.

प्रदूषण (Pollution): नैसर्गिक घटकांमध्ये हानिकारक पदार्थांचे मिश्रण.
प्रदूषणामुळे आपल्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो.

वातावरण (Atmosphere): पृथ्वीभोवती असलेल्या वायूंचा थर.
वातावरणातील बदलामुळे हवामानातील बदल होतात.

जैवविविधता (Biodiversity): नैसर्गिक वातावरणातील विविध जीवजंतुंची संख्या आणि विविधता.
जैवविविधता टिकवणे पृथ्वीच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

वनस्पती (Plants): फळे, फुले, झाडे इत्यादींचे समावेश असलेल्या सजीवांचा गट.
वनस्पतींनी वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतले.

जीवशास्त्र आणि मानवशास्त्र

जीवशास्त्र (Biology): सजीवांची संरचना, कार्ये आणि उत्क्रांती यांचा अभ्यास.
जीवशास्त्राच्या अभ्यासामुळे आपण जीवांच्या विविधतेची ओळख मिळवतो.

मानवशास्त्र (Anthropology): मानवजातीचा विकास, वर्तन आणि सांस्कृतिक पैलू यांचा अभ्यास.
मानवशास्त्रात मानवाच्या भूतकाळाचा अभ्यास केला जातो.

जनुकीय (Genetics): जनुकांचा आणि आनुवंशिकतेचा अभ्यास.
जनुकीय संशोधनामुळे अनेक आजारांची कारणे शोधून काढली जातात.

कोशिका (Cells): सर्व सजीवांच्या शरीराची मूलभूत एकक.
कोशिकांचे विभाजन हे सजीवांच्या वाढीसाठी अत्यंत आवश्यक आहे.

डीएनए (DNA): सजीवांच्या आनुवंशिक माहितीचा वाहक.
डीएनएच्या अभ्यासामुळे आपण आनुवंशिक विकारांची माहिती मिळवतो.

अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान

अभियांत्रिकी (Engineering): विज्ञानाचा वापर करून समस्या सोडवण्याची कला आणि विज्ञान.
अभियांत्रिकीच्या क्षेत्रात नवनवीन तंत्रज्ञान विकसित केले जाते.

तंत्रज्ञान (Technology): वैज्ञानिक ज्ञानाचा वापर करून साधने आणि प्रणाली विकसित करणे.
तंत्रज्ञानामुळे आपले जीवन अधिक सोपे आणि आरामदायक बनते.

कंप्यूटर (Computer): माहिती प्रक्रिया आणि साठवण्यासाठी वापरलेले इलेक्ट्रॉनिक उपकरण.
कंप्यूटरच्या साहाय्याने आपण अनेक कार्ये जलदगतीने पूर्ण करू शकतो.

सॉफ्टवेअर (Software): कंप्यूटरच्या कार्यप्रणालीसाठी आवश्यक असलेल्या प्रोग्राम्सचा समूह.
सॉफ्टवेअरच्या विकासामुळे विविध उद्योगांमध्ये सुधारणा झाल्या आहेत.

अल्गोरिदम (Algorithm): समस्या सोडवण्यासाठी वापरलेली चरणबद्ध प्रक्रिया.
अल्गोरिदमच्या साहाय्याने कंप्यूटर विविध गणनांक कार्ये करू शकतो.

भूगोल आणि खगोलशास्त्र

भूगोल (Geography): पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचा आणि त्यावर राहणाऱ्या जीवांचा अभ्यास.
भूगोलाच्या अभ्यासामुळे आपल्याला विविध प्रदेशांची माहिती मिळते.

खगोलशास्त्र (Astronomy): तारे, ग्रह, आणि विश्वाच्या इतर घटकांचा अभ्यास.
खगोलशास्त्राच्या अभ्यासामुळे आपण विश्वाच्या उत्पत्तीची माहिती मिळवतो.

ग्रह (Planet): सूर्याभोवती फिरणारा आकाशीय पिंड.
ग्रहांच्या अभ्यासामुळे आपल्या सौरमालेची माहिती मिळते.

उल्का (Meteor): आकाशातून पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करणारा दगड किंवा धातूचा तुकडा.
उल्कांचे निरीक्षण खगोलशास्त्राच्या अभ्यासासाठी महत्त्वाचे आहे.

तारा (Star): आकाशातील तेजस्वी आकाशीय पिंड.
तारांच्या अभ्यासामुळे आपल्याला विश्वाच्या रचनाची माहिती मिळते.

वैद्यकीय विज्ञान

वैद्यकीय (Medical): आरोग्य आणि रोगांच्या उपचाराशी संबंधित.
वैद्यकीय क्षेत्रात संशोधनामुळे नवनवीन औषधे विकसित केली जातात.

शस्त्रक्रिया (Surgery): रोग किंवा इजा उपचारासाठी शरीरावर केलेली क्रिया.
शस्त्रक्रियेमुळे अनेक रुग्णांचे जीव वाचवले जातात.

औषध (Medicine): रोगांच्या उपचारासाठी वापरलेले पदार्थ.
डॉक्टरांनी मला तापासाठी औषध दिले.

रुग्णालय (Hospital): रुग्णांच्या उपचारासाठी असलेली संस्था.
रुग्णालयात विविध प्रकारचे उपचार उपलब्ध आहेत.

चिकित्सक (Physician): रोगांचे निदान आणि उपचार करणारा तज्ञ.
चिकित्सकांनी माझ्या आजाराचे निदान केले.

रसायनशास्त्राचे घटक

मूलद्रव्य (Element): रासायनिक दृष्ट्या शुद्ध पदार्थ.
हायड्रोजन हे सर्वात हलके मूलद्रव्य आहे.

संयुग (Compound): दोन किंवा अधिक मूलद्रव्यांचे रासायनिक संयोजन.
पाणी हे दोन हायड्रोजन अणू आणि एक ऑक्सिजन अणूचे संयुग आहे.

अणु (Atom): मूलद्रव्याचे सर्वात लहान कण.
अणूंच्या रचनेमुळे पदार्थांचे गुणधर्म ठरतात.

आयन (Ion): विद्युत भार असलेला अणू किंवा अणूंचा समूह.
सोडियम आयन आणि क्लोराइड आयन एकत्र येऊन सोडियम क्लोराइड तयार करतात.

अणुकेंद्र (Nucleus): अणूच्या केंद्रभागातील प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनचा समूह.
अणुकेंद्राच्या रचनेमुळे अणूचे गुणधर्म ठरतात.

शास्त्राच्या विविध शाखांचा अभ्यास करणे नक्कीच आव्हानात्मक असू शकते, पण योग्य मार्गदर्शन आणि शब्दसंपत्तीच्या मदतीने ते सोपे होऊ शकते. मराठी भाषेतील या वैज्ञानिक शब्दांच्या मदतीने तुम्ही विज्ञानाचा अधिक चांगला अभ्यास करू शकता आणि त्यातील संकल्पना समजून घेऊ शकता. तुम्हाला हा लेख उपयुक्त वाटला असेल आणि याच्या मदतीने तुमचा विज्ञानाशी संबंधित मराठी शब्दसंग्रह अधिक सशक्त होईल अशी आशा आहे.